Ik, die twee scripties heeft geschreven over middeleeuwse literatuur, ben enigszins bevooroordeeld maar ik weet natuurlijk ook veel meer van de middeleeuwen dan de gemiddelde Nederlander. Het clichébeeld houdt in dat de middeleeuwen één groot, diep donker dal waren waarin alle kennis die de Grieken en Romeinen daarvoor vergaard hadden was ingestort. De neanderthaler was teruggekeerd, echter dit keer bad hij tot Maria en dronk hij liters bier. Pas in de renaissance klom de beschaafde westerling weer uit dit eeuwenlange modderbad der bezoedeling en kon de heidense kennis uit de oudheid weer tentoongespreid worden.
Ik zal u vertellen, hier is dus niets van waar. Sterker nog, wat men in de middeleeuwen heeft bedacht, daar borduren wij nog steeds op voort. Onze taal is in de loop van de middeleeuwen verder ontwikkeld omdat men toen meer de behoefte kreeg aan zijn eigen moedertaal in plaats van dat vermoeiende Latijn. Toen had men al een voorzienend oog dat dat ooit een dode taal zou worden. Serieus. Scholieren moesten eens wat meer Middelnederlands op school krijgen in plaats van Latijn of Grieks.
In de middeleeuwen had men helemaal niet de grootste kennis van de oudheid weggestopt, integendeel. Al die kloosters die werden gebouwd, waarvan sommige nog her en der staan, hadden diverse functies. Zo waren de monniken en nonnen niet alleen druk met bier brouwen, zonden wegbidden en armen opvangen. Zij waren urenlang bezig met de kennis uit de oudheid netjes over te pennen. In de middeleeuwen werd deze namelijk erg gewaardeerd. Al schuwden de middeleeuwse kloosterbroeders en – zusters niet om regelmatig een christelijke draai te geven aan de heidense oudheid. Zonder die vlijtige kloosterlieden hadden wij die kennis wellicht helemaal niet meer gehad.
Ook het beeld van ‘dé Nederlander’ kreeg voor het eerst voet in de middeleeuwen. Later is dit beeld aangepast in de Gouden Eeuw, de verlichting en de negentiende eeuw. De Nederlander in de (late) middeleeuwen was een burger. Een burger die vaak belangrijker was dan de adel. De burgers waren zelfstandige ondernemers die goede zaken deden met collega-ondernemers uit binnen – en buitenland. In tegenstelling tot veel andere landen, waar de adel het grote geld in handen had, werd in de Nederlanden de burger steeds belangrijker. Tegenwoordig zien wij Nederlanders onszelf nog steeds graag als zelfstandige ondernemers, die niet bang zijn voor een beetje handel drijven en die graag medezeggenschap willen. Zeggenschap in Europa, in de wereld, allochtonen, hypotheekrenteaftrek, het Nederlands elftal, de Nederlander heeft doorgaans een grote mond. Beste lezer, deze mentaliteit is in de middeleeuwen geboren. Bepaalt u zelf of we er trots op moeten zijn.
Natuurlijk is er veel aan te merken op de middeleeuwen: zo heeft de katholieke kerk destijds heel veel mensen onderdrukt en vreselijk behandeld. Criminelen werden geradbraakt en gemarteld en dit was een gezellig gezinsuitje voor de rest van het volk. Tegenwoordig hebben we de Efteling, toen ging men naar het marktplein op zaterdagmiddag met de kinderen om de crimineel gerechtgesteld te zien worden. Dit was vast net zo pedagogisch verantwoord als een pretpark maar stukken goedkoper. Als toppunt dronken de middeleeuwers alleen maar bier en geen water omdat dat giftig was. Nog iets om voor terug naar de middeleeuwen te willen.
Die middeleeuwen, dat was helemaal nog niet zo’n gekke tijd. In ieder geval veel toffer dan die suffe verlichting, die arrogante renaissance of die chaotische twintigste eeuw waarvan we nu nog moeten bijkomen. Als ik een middeleeuwer mocht zijn, dan was ik graag een begijn. Een soort kloosterzuster, maar dan met minder verplichtingen. Gezellig met mijn begijnzusters in de tuin kruiden verbouwen en ondertussen wat boeken lezen en hopelijk nog wat gedichten schrijven over mijn sensuele liefdesrelatie tot Christus. En ondertussen bier drinken, want iets anders was er niet. Water drinken voor de ‘lijn’ deed je niet want dan ging je dood. En onder die gewaden hoefde je niet slank en geschoren te zijn want je leefde toch alleen met vrouwen om je heen. O, de onschuld, en dan worden middeleeuwers vroom genoemd. Ik teken ervoor om een keer een kijkje te nemen.
Ook het beeld van ‘dé Nederlander’ kreeg voor het eerst voet in de middeleeuwen. Later is dit beeld aangepast in de Gouden Eeuw, de verlichting en de negentiende eeuw. De Nederlander in de (late) middeleeuwen was een burger. Een burger die vaak belangrijker was dan de adel. De burgers waren zelfstandige ondernemers die goede zaken deden met collega-ondernemers uit binnen – en buitenland. In tegenstelling tot veel andere landen, waar de adel het grote geld in handen had, werd in de Nederlanden de burger steeds belangrijker. Tegenwoordig zien wij Nederlanders onszelf nog steeds graag als zelfstandige ondernemers, die niet bang zijn voor een beetje handel drijven en die graag medezeggenschap willen. Zeggenschap in Europa, in de wereld, allochtonen, hypotheekrenteaftrek, het Nederlands elftal, de Nederlander heeft doorgaans een grote mond. Beste lezer, deze mentaliteit is in de middeleeuwen geboren. Bepaalt u zelf of we er trots op moeten zijn.
Natuurlijk is er veel aan te merken op de middeleeuwen: zo heeft de katholieke kerk destijds heel veel mensen onderdrukt en vreselijk behandeld. Criminelen werden geradbraakt en gemarteld en dit was een gezellig gezinsuitje voor de rest van het volk. Tegenwoordig hebben we de Efteling, toen ging men naar het marktplein op zaterdagmiddag met de kinderen om de crimineel gerechtgesteld te zien worden. Dit was vast net zo pedagogisch verantwoord als een pretpark maar stukken goedkoper. Als toppunt dronken de middeleeuwers alleen maar bier en geen water omdat dat giftig was. Nog iets om voor terug naar de middeleeuwen te willen.
Die middeleeuwen, dat was helemaal nog niet zo’n gekke tijd. In ieder geval veel toffer dan die suffe verlichting, die arrogante renaissance of die chaotische twintigste eeuw waarvan we nu nog moeten bijkomen. Als ik een middeleeuwer mocht zijn, dan was ik graag een begijn. Een soort kloosterzuster, maar dan met minder verplichtingen. Gezellig met mijn begijnzusters in de tuin kruiden verbouwen en ondertussen wat boeken lezen en hopelijk nog wat gedichten schrijven over mijn sensuele liefdesrelatie tot Christus. En ondertussen bier drinken, want iets anders was er niet. Water drinken voor de ‘lijn’ deed je niet want dan ging je dood. En onder die gewaden hoefde je niet slank en geschoren te zijn want je leefde toch alleen met vrouwen om je heen. O, de onschuld, en dan worden middeleeuwers vroom genoemd. Ik teken ervoor om een keer een kijkje te nemen.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten